با توجه به تعداد محلات ،مدارس،مساجد،بقاع متبرکه و ذکر نام ۲۶۷۵نفر از علما و دانشمندان در تاریخ نیشابور الحاکم،همچنین با در نظر گرفتن تعداد ۱۹ دروازه برای شهر تا قرن ۵ ه.ق ، وجود بازاری بزرگ از شمال تا جنوب شهر کهن و وجود معماری پیشرفته و تزیینات وابسته به آن در تپه‌های تاریخی سبزپوشان،تپه مدرسه،تپه تاکستان ، قنات تپه و … همچنین تعداد بسیار زیادی سکه ضرب شده در نیشابور ، می‌توان به بزرگی و عظمت و درجه اعتبار و اهمیت سیاسی،تجاری ،هنری و علمی نیشابور در صدر اسلام پی برد.تمامی این امتیازات بواسطه موقعیت جغرافیایی و اقلیمی نیشابور بوده که در میان رشته کوه ها و رودخانه های فصلی مختلف قرار داشته که آب و هوای معتدل و موقعیت سوق الجیشی مناسبی برای آن به ارمغان آورده است. همچنین قرار گیری این منطقه بر سر راه تجاری جاده ابریشم از دلایل اهمیت و اعتبار نیشابور از پیش از اسلام تا قرن ۶ه.ق بوده است.

با بررسی آثار هنری موجود در شهر کهن نیشابور همان طور که در بخش های مختلف این مقاله بیان شد، خاستگاه و ریشه معماری و عناصر هنری موجود در گچبری و نقاشی های نیشابور (تصویر۶)در آثار معماری،گچبری و فلزگری ساسانی و محوطه هایی موجود در شرق ایران در سرزمین خراسان بزرگ در قرون اولیه اسلام ،همچون مسجد نه‌گنبد بلخ (تصویر۸) قابل جستجو و مشاهده است.طبق نظر ویلکینسون،حفار محوطه های نیشابور ، آثار گچبری بدست آمده از آن به قرن ۳و۴ ه.ق منسوب شده است.این تاریخ گذاری با مطالعه و مقایسه تطبیقی با سایر آثار مناطق همدوره و همجوار صورت گرفته است.

اهمیت و اعتبار شهر از دوره ساسانی قابل توجه بوده و با ورود اسلام به اعتبار علمی و هنری و سیاسی آن افزوده شده است.بنابراین با توجه به آشنایی مردمان این سرزمین با آثارهنری ساسانی و اعتبار و شکوه این شهر در قرن ۲ ه.ق با استناد به سکه های مکشوفه از شهرکهن ،می‌توان تاریخ اواخر قرن ۲و اوایل قرن ۳ ه.ق را برای بخش عمده معماری و تزیینات وابسته به آن در شهر کهن نیشابور در نظر گرفت.