بناهای اولیه مسجد جامع كبیر یزد

این پایان نامه در قالب فایل word و در ۷۲ صفحه تهیه و تنظیم شده است

مسجد جامع کبیر یزد، یکی از شاهکارهای تاریخی ایران بوده که در هر گوشه و کنار آن، یادگارهایی از دوران گوناگون برجای مانده است. تاریخچه و ساخت مسجد جامع از دوران پیش از اسلام آغاز شده و پایان کار آن به دهه اخیر برمیگردد.^[۲] این مسجد یکی از زیباترین مساجد دورهٔ تیموری است که از نظر کاشی‌کاری، سَردَر رفیع، منارهها و کتیبهٔ آن در عداد زیباترین شاهکارهای معماری قرن نهم هجری قمری می‌باشد. گرچه ساختمان اصلی مسجد را به قبل از دورة تیموری نسبت می‌دهند ولی ساختمان فعلی بر طبق کتیبه‌های موجود نشان می‌دهد که در دورهٔ تیموری بنا گردیده‌است. کتیبه‌های مسجد یکی به خطّ کوفی آجری و دیگری به خطّ ثلث سفید بر روی کاشی لاجوردی است. در متن کتیبه سَردَرْ، نام شاهرخ تیموری و سلطان جهانشاه و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری خوانده می‌شود. دردوران پیش از اسلام درمکان کنونی مسجد جامع، احتمالاً آتشکده ساسانی برپابوده که تا دوران پس از اسلام نیز دوام داشته است.^[۲] بنای کنونی مسجد با وسعتی حدود ۱۰٬۰۰۰ مترمربّع مشتمل بر سَردَر ورودی و جلوخان، صحن وسیع، رواقهای جانبی صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستانهای طرفین آن، شبستان بزرگ ستون‌دار، کتابخانه، تزیینات غنیّ و زیبا و کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی و غیر تاریخی است.^[۳] خاورشناسی به نام ماکسیم سیرو اعتقاد دارد نخستین مسجدی که به جای آتشکده، به نام مسجد عتیق شکل گرفته، مربوط به سده‌های اولیه اسلام است.^[۲]

پیشینه تاریخی: قدیمی‌ترین تاریخی که برای انجام فعالیت‌های مذهبی-اسلامی، در بخشی از فضای کنونی مسجدجامع یزد ذکر می‌شود، متعلق به نیمه دوم قمری است. احداث مسجدجامع را نیز مربوط به نیمه دوم سده سوم قمری، درزمان حکومت «عمرولیث» و در عصر صفاریان و یا قبل از سلاجقه می‌دانند، مسجدی که در ترسیم ماکسیم سیرو دارای انحراف قبله بود. درسده چهارم قمری، مسجدجامع یزد در حومه شهر قرار داشته، که درواقع درکنار آتشکده زرتشتی بنا شده بود.^[۲]۳

ویژگی‌های مهمّ بنا

این مسجد به چند دلیل حایز اهمیّت است: نخست آن که قدیم‌ترین نمونهٔ معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیّهٔ یزد از آن تقلید شده‌است؛ این طرح مرکّب از یک مقصورهٔ گنبددار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده‌است. چهارگوش بودن پلان مسجد برگرفته از الگوی معماری کعبه است. بنایی کاملاً قدسی و متعالی در اسلام دارد و به عنوان نمادی کیهانی در الگوهای معماری مسلمین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پلان گنبد خانه مسجد چهارگوش و مربع است و درجهان شناسی اسلامی مربع متجسدترین صورت خلقت درزمین و نماینده کمیت محسوب می‌شود درحالی که دایره در حد آسمان و نماینده کیفیت به حساب می‌آید.^[۲]

به نقل از استاد پیرنیا این گنبددارای دوپوسته می باشدکه پوشش درونی گنبد که متناسب با اقتضائات فضایی و اجرایی معماری داخلی مسجد شکل می‌گیرد، شرایطی رابه وجود می‌آورد که با پوشش بیرونی که متناسب با اقتضائات بیرونی شکل می‌گیرد، متفاوت است.^[۲] دیگر ویژگی مهمّ بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان‌هاست که با کاشی معرّق همراه‌است. نکتهٔ قابل توجّه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مسئلهٔ ایجاد روشنایی غیر مستقیم به وسیلهٔ انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست. همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی- داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن که از قسمت‌های مهمّ مسجد به شمار می‌رود، بی‌نهایت ارزنده و جالب است^[۳] نحوه شکل گیری مسجد: مسجد فعلی برجای سه مسجدی بنا شده که درقرون متمادی، در جوار یکدیگر ساخته‌اند. این سه نهایتا در دوره قاجاریان به مسجدی واحد باصحن وسیع تبدیل شده است.

عناوین :

پیشگفتار

روش پژوهش

منابع مورد استفاده

معرفی بناهای اولیه مسجد جامع كبیر یزد

ابهام‌های تاریخی

بررسی و مقایسه مدارك و شواهد تاریخی

تعدد بناهای اولیه

آثار مورخیّن متّقدم

آثار دیگر مورخین

آراء صاحبنظران

رسالة ماكسیم سیرو از مسجد جمعه یزد

وقف نامه جامع الخیرات

بررسی شجره نامه آل كاكویه یزد

آثار مورخین

بررسی های تاریخی معاصر در شجرة كاكوئیان

بانیان و تاریخ بنیان دو مسجد قدیمی

مسجد اولیه: مسجد جمعة شهرستان؛ یا مسجد جامع عتیق

مسجد ثانویه: مسجد جمعه در ده، مسجد جامع قدیم، مسجد گرشاسبی

جمع بندی

مكان یابی تاریخی بنا

سیر تحولات تاریخی بناهای اولیه

بررسی نهایی و نتیجه گیری

خلاصه ای از مطالب

منابع

قیمت فایل فقط ۷,۲۰۰ تومان